Pazar, Ağustos 14, 2011
Teravih ve Diyanet
Diyanet Başkanlığı Teravih ile alakalı bir açıklama yapmış. (Metni okumak için tıklayabilirsiniz) Açıklamadan evvel bazı ilahiyatçıların konu ile ilgili bir tartışmaları vardı. Genel olarak söylenen, sonradan Teravih adı verilen gece namazı, Sünni hadis kitaplarına göre, Peygamberimiz tarafından sadece ramazanda değil her gece kılınıyodu. Bunun cemaat ile kılınması adet olmaya başlayınca Peygamber, evlerinize gidip evinizde bu namazı kılın demiş.
Buhari'nin Sahih adlı kitabında bu şöyle aktarılmış:
"Âişe yeğeni Urve'ye şöyle haber vermiştir: Rasûlullah bir gece, gecenin ortasında çıktı da mescıdde namaz kıldı. Bir takım insanlar da O'nun namazına uyup beraberinde namaz kıldılar. Sabah olunca insanlar geceleyin Peygamber'in mescidde namaz kıldırdığını konuştular.Bu haber yayılınca ertesi gece, birinci gecekiler-den daha çok insan toplandı ve Peygamber'in beraberinde namaz kıldılar. Sabah olunca insanlar bunu yine aralarında konuşup yaydılar. Üçüncü gecede mescid halkı iyice çok oldu. Rasûlullah yine çıkıp namaz kıldı; insanlar da O'nun namazına uyup namaz kıldılar. Dördüncü gece olunca mescid, toplanan insanları almaktan âciz oldu.
(Rasûlullah o gece namaza çıkmadı.) Nihayet sabah namazım kıldırmak için çıktı. Sabah namazını kıldırınca yüzünü cemâate karşı yöneltti ve hutbe başlangıcı olarak şehâdet kelimelerini söyledi, sonra "Amma ba'du" hitâb faslı ile başladığı hutbesinde bu gece namazına çıkmamasının gerekçesini şöyle açıkladı: "Şu muhakkak ki, sizin mescidde toplanmanız bana gizli olmamıştır. Şu kadar ki gece namazı üzerinize farz kılınır da sonra onun edasından âciz kalırsınız diye korktum" buyurdu.
ez-Zuhrî [Urve'nin ogrencilerinden bir ravi]: Nihayet Rasûlullah vefat etti. Ramazân namazı işi, evlerde kılınmak üzere devam edip durdu, dedi."
Burada sözü geçen namaz teravih namazı değil. Daha sonra teravih ile alakalı bir polemik ortaya çıktığında, peygamberin esasında bu namazı kendi kıldığına dair bir delil olarak sunuluyor. Esasında Diyanet'in açıklamasında ifade edildiği gibi kıyam ül-leyl -- yani gece namazı, Peygamber'in kılıp da sonradan cemaatla kılınmasının yasaklandığına dair delil getirilen.
Buhari Sahih'inde (Melikb. Enes'in Muvattası'ndan alınmış) bir de şu nakil var.
Mâlik, Zuhri'den; o da Urve ibnu'z-Zubeyr'den; o da Abdurrahmân ibn Abdin el-Kaarî'den rivayet etti. Abdurrahman şöyle dedi: Bir ramazân gecesi Omer ibnu'l-Hattâb'ın beraberinde mescide çıktım. Bir de baktık ki, insanlar yalnız ve dağınık topluluklar hâlinde terâvîh namazı kılmaktalar. Kimisi kendi başına yalnızca namaz kılıyor, kimisi de namaz kılıyor ve bunun namazına bir kısım insanlar uyup namaz kılıyordu.
Omer: Ben zannediyorum ki, bu dağınık olarak namaz kılan insanları bir tek okuyucu imâmın arkasında toplarsam daha faziletli olacak, dedi. Sonra buna kat'î olarak karar verdi. Ve akabinde (ertesi günü, hicretin .14. senesi içinde) o insanları Ubeyy ibn Ka'b'ın (terâvîh imamlığı) arkasında topladı (Böylece terâvîh namazı cemâatle kılınmağa başlandı). Sonra diğer bir gece yine Omer'in beraberinde mescide çıktım. İnsanlar okuyucu imamlarının namazına uyup namaz kılıyorlardı. Omer bu manzarayı görünce: "Ni'me'l-bid'atu hâzihi (= Şu terâvâhin böyle cemâatle kılınması ne güzel âdet oldu)" diye sevincini belirtti ve: "Fakat bu namazlarını gecenin sonuna bırakıp da bu namazdan sonra uyuyanlar, şimdi namaz kılanlardan daha faziletlidirler" sözünü de ilâve etti. Omer, terâvîhi gecenin sonunda kılmayı kasdediyor. İnsanlar ise terâvîhi gecenin evvelinde kılmakta idiler.
Yine aynı ravilerden (Zuhri - Ürve'den) gelen bu rivayet açık bir şekilde Teravih namazının topluca kılınmasının Ömer'in sünneti olduğunu ortaya koyuyor. Diyanet'in açıklamasında şöyle problemler var. Evvela teravih namazı yoktur demeyi bir fitnecilik olarak addetmesi. Afrika'ya yardım için seferber olmuş bir toplum, aziz milletimiz gibi tabirler ile süslenmiş bir yazıda teravih namazını yasaklama suçunu (madde 9) Fatimiler'in üzerine atıyor, 'bu mezhepsel, ideolojik bir yaklaşımdı' diyorlar, sanki Sünnilik mezhep değilmiş de hakikatin ta kendisiymiş, Şia ve farklı kollarının tek fonksiyonu da İslam tarihi boyunca böyle fitnelere çıkarmakmış gibi...
İkinci olarak Ömer'in sünnetini Peygamber'in sünneti ile özdeşleştirme çabası. İlk iki-üç yüzyılda yaşamış Sünni alimler (Malik b. Enes örneğin) sahabenin ve halifelerin sünneti ile Peygamber sünneti arasındaki bu ayrımı çizebilmişken bile, bugün 1400 yıllık Sünni geleneğinin değiştirdiği kabuklar ve dönüşümleri anlayamama özürünü belgeliyor Diyanet bu yazılarıyla.
Aleviler (Arap Aleviler ve Oniki imamcı diğer tüm Aleviler) ve Şia bu ayrımın farkında olarak bu tezatı zaman zaman dile getirirler, ve bu iki sünnet arasındaki farka işaret ederler. Pek çok ramazanda bu konuşulur.
Diyanet "bugunku teravih namazlari Ömer'in sünnetidir, biz de gelenek olduğu üzere, ve de ramazanın zaman icerisinde kazanmış olduğu bu hüviyet üzere Teravih namazının topluca kılınmasında bir sakınca görmüyoruz" diyebilirdi.
Teravih namazına karşı çıkanları fitnecilik ile suçlamayabilirdi, mevcut uygulamayı Peygamber'in hak sünnetinin altında saklamaya çalışmayabilirdi... İnsanlar yine namazlarını kılarlar ama hiç olmazsa mevcut gerçeklikle barışık olarak, bunun arkasında bir komplo aramayarak. Netice de namaz kılmanın elbette bir günahı yok :) ama Peygamber'e ait olmayan bir eylemi ona atfetmekte var...
Vel-hasil-i kelam, ramazani, namazi/namazlari, dini ve inanclari polemiklestirmeden, hakiki muhabbetle kılınan tüm namazları inşallah Allah kabul etsin diyoruz, bunu temenni ediyoruz...
Buhari'nin Sahih adlı kitabında bu şöyle aktarılmış:
"Âişe yeğeni Urve'ye şöyle haber vermiştir: Rasûlullah bir gece, gecenin ortasında çıktı da mescıdde namaz kıldı. Bir takım insanlar da O'nun namazına uyup beraberinde namaz kıldılar. Sabah olunca insanlar geceleyin Peygamber'in mescidde namaz kıldırdığını konuştular.Bu haber yayılınca ertesi gece, birinci gecekiler-den daha çok insan toplandı ve Peygamber'in beraberinde namaz kıldılar. Sabah olunca insanlar bunu yine aralarında konuşup yaydılar. Üçüncü gecede mescid halkı iyice çok oldu. Rasûlullah yine çıkıp namaz kıldı; insanlar da O'nun namazına uyup namaz kıldılar. Dördüncü gece olunca mescid, toplanan insanları almaktan âciz oldu.
(Rasûlullah o gece namaza çıkmadı.) Nihayet sabah namazım kıldırmak için çıktı. Sabah namazını kıldırınca yüzünü cemâate karşı yöneltti ve hutbe başlangıcı olarak şehâdet kelimelerini söyledi, sonra "Amma ba'du" hitâb faslı ile başladığı hutbesinde bu gece namazına çıkmamasının gerekçesini şöyle açıkladı: "Şu muhakkak ki, sizin mescidde toplanmanız bana gizli olmamıştır. Şu kadar ki gece namazı üzerinize farz kılınır da sonra onun edasından âciz kalırsınız diye korktum" buyurdu.
ez-Zuhrî [Urve'nin ogrencilerinden bir ravi]: Nihayet Rasûlullah vefat etti. Ramazân namazı işi, evlerde kılınmak üzere devam edip durdu, dedi."
Burada sözü geçen namaz teravih namazı değil. Daha sonra teravih ile alakalı bir polemik ortaya çıktığında, peygamberin esasında bu namazı kendi kıldığına dair bir delil olarak sunuluyor. Esasında Diyanet'in açıklamasında ifade edildiği gibi kıyam ül-leyl -- yani gece namazı, Peygamber'in kılıp da sonradan cemaatla kılınmasının yasaklandığına dair delil getirilen.
Buhari Sahih'inde (Melikb. Enes'in Muvattası'ndan alınmış) bir de şu nakil var.
Mâlik, Zuhri'den; o da Urve ibnu'z-Zubeyr'den; o da Abdurrahmân ibn Abdin el-Kaarî'den rivayet etti. Abdurrahman şöyle dedi: Bir ramazân gecesi Omer ibnu'l-Hattâb'ın beraberinde mescide çıktım. Bir de baktık ki, insanlar yalnız ve dağınık topluluklar hâlinde terâvîh namazı kılmaktalar. Kimisi kendi başına yalnızca namaz kılıyor, kimisi de namaz kılıyor ve bunun namazına bir kısım insanlar uyup namaz kılıyordu.
Omer: Ben zannediyorum ki, bu dağınık olarak namaz kılan insanları bir tek okuyucu imâmın arkasında toplarsam daha faziletli olacak, dedi. Sonra buna kat'î olarak karar verdi. Ve akabinde (ertesi günü, hicretin .14. senesi içinde) o insanları Ubeyy ibn Ka'b'ın (terâvîh imamlığı) arkasında topladı (Böylece terâvîh namazı cemâatle kılınmağa başlandı). Sonra diğer bir gece yine Omer'in beraberinde mescide çıktım. İnsanlar okuyucu imamlarının namazına uyup namaz kılıyorlardı. Omer bu manzarayı görünce: "Ni'me'l-bid'atu hâzihi (= Şu terâvâhin böyle cemâatle kılınması ne güzel âdet oldu)" diye sevincini belirtti ve: "Fakat bu namazlarını gecenin sonuna bırakıp da bu namazdan sonra uyuyanlar, şimdi namaz kılanlardan daha faziletlidirler" sözünü de ilâve etti. Omer, terâvîhi gecenin sonunda kılmayı kasdediyor. İnsanlar ise terâvîhi gecenin evvelinde kılmakta idiler.
Yine aynı ravilerden (Zuhri - Ürve'den) gelen bu rivayet açık bir şekilde Teravih namazının topluca kılınmasının Ömer'in sünneti olduğunu ortaya koyuyor. Diyanet'in açıklamasında şöyle problemler var. Evvela teravih namazı yoktur demeyi bir fitnecilik olarak addetmesi. Afrika'ya yardım için seferber olmuş bir toplum, aziz milletimiz gibi tabirler ile süslenmiş bir yazıda teravih namazını yasaklama suçunu (madde 9) Fatimiler'in üzerine atıyor, 'bu mezhepsel, ideolojik bir yaklaşımdı' diyorlar, sanki Sünnilik mezhep değilmiş de hakikatin ta kendisiymiş, Şia ve farklı kollarının tek fonksiyonu da İslam tarihi boyunca böyle fitnelere çıkarmakmış gibi...
İkinci olarak Ömer'in sünnetini Peygamber'in sünneti ile özdeşleştirme çabası. İlk iki-üç yüzyılda yaşamış Sünni alimler (Malik b. Enes örneğin) sahabenin ve halifelerin sünneti ile Peygamber sünneti arasındaki bu ayrımı çizebilmişken bile, bugün 1400 yıllık Sünni geleneğinin değiştirdiği kabuklar ve dönüşümleri anlayamama özürünü belgeliyor Diyanet bu yazılarıyla.
Aleviler (Arap Aleviler ve Oniki imamcı diğer tüm Aleviler) ve Şia bu ayrımın farkında olarak bu tezatı zaman zaman dile getirirler, ve bu iki sünnet arasındaki farka işaret ederler. Pek çok ramazanda bu konuşulur.
Diyanet "bugunku teravih namazlari Ömer'in sünnetidir, biz de gelenek olduğu üzere, ve de ramazanın zaman icerisinde kazanmış olduğu bu hüviyet üzere Teravih namazının topluca kılınmasında bir sakınca görmüyoruz" diyebilirdi.
Teravih namazına karşı çıkanları fitnecilik ile suçlamayabilirdi, mevcut uygulamayı Peygamber'in hak sünnetinin altında saklamaya çalışmayabilirdi... İnsanlar yine namazlarını kılarlar ama hiç olmazsa mevcut gerçeklikle barışık olarak, bunun arkasında bir komplo aramayarak. Netice de namaz kılmanın elbette bir günahı yok :) ama Peygamber'e ait olmayan bir eylemi ona atfetmekte var...
Vel-hasil-i kelam, ramazani, namazi/namazlari, dini ve inanclari polemiklestirmeden, hakiki muhabbetle kılınan tüm namazları inşallah Allah kabul etsin diyoruz, bunu temenni ediyoruz...
# posted by arapalevi [at] gmail.com : 3:33 ÖÖ
